Odżywianie i jego wpływ na poziomy glukozy

Ważne: Treści zamieszczone w artykule mają charakter ogólny i nie zastępują porady lekarskiej. W celu uzyskania porady medycznej należy skontaktować się z lekarzem.

Poziomy glukozy i strzałki trendów po posiłkach

„Poposiłkowe stężenie glukozy we krwi” to termin odnoszący się do poziomów glukozy we krwi po posiłkach. Przeciwne znaczenie, oznaczające przed posiłkami, ma termin „przedposiłkowe”. Stężenia glukozy we krwi zwykle zaczynają wzrastać po 10–15 minutach od posiłku i osiągają maksymalne wartości po upływie około 60–90 minut6. Jednak te wartości mają wyłącznie charakter wskazówek, ponieważ poposiłkowe stężenie glukozy (ang. postprandial glucose, PPG) jest zależne od kilku czynników, takich jak typ żywności.

Rozwiązanie CGM Accu-Chek® SmartGuide zapewnia ciągły strumień danych, które są bardzo pomocne w monitorowaniu trendów wartości poposiłkowych. Należy pamiętać o tym, że stężenia glukozy wzrastają po posiłku u każdej osoby, a ważnymi aspektami, na które należy zwracać uwagę, są zakres i czas trwania tego wzrostu. Pod tym względem pomocne może być rozwiązanie CGM Accu-Chek® SmartGuide.

Jeśli korzystasz z rozwiązania CGM, aby śledzić wartości poposiłkowe, czekaj cierpliwie na efekty działania insuliny po posiłku, aby uniknąć zbyt wczesnej korekty i nakładania się bolusów.

Oto kilka wskazówek dotyczących postępowania po posiłkach:

• Sprawdzaj wartości glukozy co 1–2 godziny po posiłkach4 w aplikacji Accu-Chek® SmartGuide.
• W tym okresie celem jest osiągnięcie wartości poposiłkowych nieprzekraczających 180 mg/dL. Te wartości docelowe mogą być dla różnych pacjentów mniej lub bardziej restrykcyjne. W przypadku wątpliwości skontaktuj się z lekarzem⁵.

Węglowodany i wpływ ładunku oraz indeksu glikemicznego

Rozwiązanie CGM Accu-Chek® SmartGuide po raz kolejny potwierdza to co już wiesz, czyli że węglowodany powodują wzrost wartości glukozy. Jednak tempo tego wzrostu nie jest zależne tylko od ilości węglowodanów w posiłku, ale również do pewnego stopnia od typu węglowodanów. Z tego powodu warto jest przyjrzeć się ładunkowi glikemicznemu (ang. glycemic load, GL) i indeksowi glikemicznemu posiłku (ang. glycemic index, GI). Więcej informacji na temat GL i GI.

Wyniki badań pokazują, a profesjonalne stowarzyszenia informują o tym, że: 
Stosowanie diety z żywnością o niskim ładunku glikemicznym jest korzystne dla poprawy kontroli glikemii⁴.

Na wykresach CGM osób z cukrzycą, które uczestniczyły w badaniu w Chinach, widoczne są różnice między posiłkami o niskim indeksie glikemicznym, a posiłkami o wysokim indeksie glikemicznym.

Poziomy glukozy po zjedzeniu ziemniaków, spaghetti i soczewicy

W ramach badań analizowaliśmy poziomy glukozy po zjedzeniu ziemniaków, spaghetti i soczewicy, dlatego nie może dziwić fakt, że my również zalecamy jedzenie żywności bogatoresztkowej. Jak wiadomo, błonnik pokarmowy nie jest zalecany wyłącznie do poprawy trendów wartości glukozy. Więcej informacji o żywności „przyjaznej dla jelit”.

Błonnik pokarmowy zwykle nie musi być uwzględniany podczas obliczania dawki insuliny, ponieważ nie jest trawiony. W odniesieniu do wykresu CGM wpływa on „tylko” na tempo wzrostu stężenia glukozy ¹.

Wykres pokazuje, że wysoka zawartość błonnika obniża tempo wzrostu stężenia glukozy lub najpierw prowadzi do niewielkiego spadku tego stężenia. Te dane pochodzą z oceny stężenia glukozy u osób z cukrzycą typu 1, które spożyły 400 g soczewicy (bogatej w błonnik), 200 g ugotowanego spaghetti lub cztery ugotowane ziemniaki — przy takim samym stosunku węglowodanów do insuliny¹.

💡 Na tempo wzrostu stężenia glukozy można wpłynąć, zmniejszając ilość skrobi, którą można strawić. Jednym ze sposobów na to jest zmiana sposobu przygotowania posiłku:

• Odgrzewaj schłodzone ziemniaki, spaghetti lub ryż! To prowadzi do powstawania skrobi „opornej”, która ma pozytywny wpływ na poposiłkowe trendy stężeń glukozy.
• Gotuj spaghetti tylko do momentu, gdy będzie „al dente” (czyli do momentu, gdy środek makaronu nie będzie jeszcze całkowicie miękki). Jeszcze bardziej korzystne jest jedzenie spaghetti z mąki pełnoziarnistej ugotowanego „al dente”¹.

Tłuszcze i białka, które mają widoczny wpływ

Tłuszcze i białka mogą mieć istotny wpływ na zakres i czas utrzymywania się podwyższonych wartości glukozy. Same tłuszcze i białka mogą również spowolnić wzrost poziomów glukozy.

💡 Taki pożądany wpływ dotyczy obu typów cukrzycy: Posiłki bogate w tłuszcze i/lub białka mogą opóźnić wchłanianie węglowodanów, co prowadzi do dłużej utrzymujących się trendów stężeń glukozy.

Jakie występują różnice i jakie to ma znaczenie dla terapii insulinowej?

W przypadku osób z cukrzycą typu 1 krzywe CGM pokazują, że posiłki bogate w tłuszcze i/lub w białka w połączeniu z węglowodanami (na przykład pizza) wymagają większych ilości insuliny niż posiłki niskotłuszczowe, niskobiałkowe o takiej samej zawartości węglowodanów9. Nawet posiłki, które zawierają niewiele węglowodanów albo ich nie zawierają, powodują opóźnione poposiłkowe wzrosty stężeń glukozy⁸⁺⁹.

Krzywe CGM wskazują, że w tym aspekcie znaczącą rolę odgrywa lista składników oraz ilość białka i tłuszczy. W przypadku osób z cukrzycą typu 1 wykazano, że posiłek zawierający same białka, składający się z chudego steka o wadze ≥ 230 g i surówki, może wymagać innej strategii dawkowania insuliny (posiłki zawierające same białka i/lub bogate w tłuszcze zwykle nie są uwzględniane w obliczaniu dawek insuliny — ten temat należy omówić z lekarzem) niż posiłek, który zawiera białka i węglowodany⁹.

💡 Na potrzeby terapii insulinowej pomocne może być obliczanie tak zwanych wymienników białkowo-tłuszczowych (WBT), a także obliczanie ilości insuliny oraz czasu jej wstrzyknięcia.

Aby zilustrować to zagadnienie, ta grafika pokazuje trendy stężeń glukozy u osoby z cukrzycą typu 1, która spożyła 320 g pizzy margherita. W jednym przypadku wykonano obliczenie liczby jednostek insuliny uwzględniające WBT, a w drugim nie wykonano takiego obliczenia¹.

Sytuacja jest inna w przypadku cukrzycy typu 2. Wyniki badań pokazują, że nawet jeśli konieczne jest wstrzyknięcie insuliny, umiarkowana ilość białka zwiększa ilość insuliny produkowanej przez trzustkę osoby z cukrzycą (o ile trzustka nadal produkuje wystarczające ilości insuliny), ale taka ilość białka nie powoduje tak wysokich wzrostów wartości glukozy¹⁰⁺¹¹.

Tłuszcze wydają się wywoływać taki sam skutek, jak w przypadku cukrzycy typu 1, co oznacza, że po posiłku bogatotłuszczowym poziomy glukozy wzrastają wolniej niż po posiłku bogatym w węglowodany¹⁰⁺¹¹.

To, czy w obliczeniach stosowanych w ramach terapii insulinowej warto jest dodatkowo uwzględniać tłuszcze, najlepiej jest omówić z lekarzem.

Pamiętaj — nawet jeśli białka wpływają na krzywe CGM z opóźnieniem, nadal mają one pozytywny wpływ na organizm! Białka powodują, że przez dłuższy czas odczuwamy zadowolenie po posiłku, a ponadto ułatwiają redukcję masy ciała, co może być istotne dla osób, które chcą schudnąć¹.

Dieta bogata w białka, a jednocześnie lekkostrawna, powinna zawierać produkty sojowe, rośliny strączkowe, sery, jogurt, ryby oraz chude mięso.

Krzywe CGM po posiłkach: czy występują na nich jakiekolwiek wzorce?

Rozwiązanie CGM Accu-Chek® SmartGuide udostępnia dane przez 24 godziny na dobę, co oznacza, że można go użyć, aby rozpoznawać swoje własne, wysoce spersonalizowane wzorce. Funkcja wykrywania wzorców dostępna w aplikacji Accu-Chek® SmartGuide Predict może wspomagać osoby z cukrzycą oraz personel medyczny. Posiłki należy analizować, uwzględniając:

1. bezwzględny wzrost poziomów glukozy po posiłku;
2. maksymalną różnicę w porównaniu z wartością bazową (przedposiłkową);
3. tempo wchłaniania węglowodanów, tj. nachylenie krzywej;
4. czas utrzymywania się wysokiej glukozy;
5. swoiste wzorce występujące u konkretnej osoby.

Oprócz analizy danych historycznych, należy również wykonywać testy poszczególnych posiłków we współpracy z lekarzem lub pielęgniarką.

Procedura testu posiłkowego

Każdy reaguje na posiłki inaczej, dlatego jedną z sugestii jest przeprowadzenie osobistego testu posiłkowego przy użyciu rozwiązania CGM..

To ułatwi analizowanie poziomów glukozy w ustrukturyzowany sposób. W celu przeprowadzenia testu posiłkowego wybierz taką żywność, która Ci odpowiada, na podstawie Twoich preferencji osobistych, tła kulturowego itp.

Warunki i procedura testu posiłkowego: 

• Nie spożywaj żadnej żywnościani nie pij żadnych napojów, które zawierają węglowodany, przez 3 godziny przed testem posiłkowym ani po nim.
• Nie podejmuj żadnej aktywności fizycznej, takiej jak sport, prace domowe ani prace w ogrodzie, przez 3 godziny przed testem posiłkowym ani po nim.
• Wyjściowa wartość glukozy powinna mieścić się w zakresie od 90 do 150 mg/dL.
• Wykonaj test posiłkowy tylko wtedy, gdy trend stężenia glukozy jest stabilny (pozioma strzałka trendu).
• Przed testem posiłkowym nie powinna występować hipoglikemia, ponieważ to ograniczy skuteczność testu.
• Sprawdź bieżącą wartość glukozy z systemu CGM i udokumentuj nachylenie strzałki trendu (tempo wzrostu).
• Każdy test posiłkowy powinien obejmować kilka posiłków, które powinny być ze sobą porównywane.
• Nie określaj szacunkowo zawartości węglowodanów w posiłkach uwzględnianych w teście, ale zważ i dokładnie oblicz tę zawartość, aby uniknąć jakichkolwiek niewiadomych w analizie.
• Podczas testu zawsze wstrzykuj insulinę w tym samym czasie przed posiłkiem.
  

Analiza testu posiłkowego: Na potrzeby analizy użyj poniższej tabeli, ponieważ zawiera ona klasyfikację wartości glukozy po posiłkach. (Źródło: AGP-Fibel Ernährung)¹

Po ocenie wyników testu i zapoznaniu się z rekomendacją dotyczącą omówienia wyników z lekarzem, uwzględnij poniższe aspekty do ewentualnej dyskusji.

Wskazówki dotyczące zarządzania posiłkami

W celu zmniejszenia ryzyka hiper- i hipoglikemii dokładnie obliczaj zawartość węglowodanów, sprawdzaj zawartość węglowodanów w porównaniu do innych składników i odpowiednio planuj czas podania insuliny.

Eksperci ds. zdrowia i badacze informują, że gdy insulina posiłkowa (bolus) jest podawana 15–20 minut przed posiłkiem, możliwe jest spowolnienie poposiłkowych wzrostów stężeń glukozy, ale również mniejsze jest ryzyko hipoglikemii. WAŻNE: To dotyczy tylko sytuacji, gdy stężenie glukozy przed posiłkiem było w zakresie⁹⁺¹².

Rozważ przestrzeganie odstępu czasu między podaniem insuliny a rozpoczęciem posiłku — jest to opcja zarządzania oparta na krzywych glukozy. Omów to ze swoim lekarzem, wypróbuj i obserwuj uzyskiwane rezultaty. Wskazówka: wszystko dokładnie dokumentuj — typ żywności, jej ilość, zawartość węglowodanów w porównaniu do innych składników, ilość insuliny.

Źródło:

[1] Kröger, J. Siegmund, T. et al. AGP-Fibel Ernährung: Mit CGM postprandiale Glukoseverläufe analysieren. 2020. 1 Aufl.. Kirchheim Verlag

[2] Diabetes-Forum, 2020; 32 (6) Seite 10-15

[3] David Zeevi, D. et al. Personalized Nutrition by Prediction of Glycemic Responses, Cell, Volume 163, Issue 5, 2015, Pages 1079-1094, ISSN 0092-8674, https://doi.org/10.1016/j.cell.2015.11.001.

[4] International Diabetes Federation 2011; Guideline for management of postmeal glucose in diabetes. www.idf.org

[5] Nuha A. ElSayed, Nuha A. et al.; on behalf of the American Diabetes Association, 6. Glycemic Targets: Standards of Care in Diabetes—2023. Diabetes Care 1 January 2023; 46 (Supplement_1): S97–S110. https://doi.org/10.2337/dc23-S006

[6] Thomas, A. et al. CGM interpretieren. 2019. 2 Aufl.. Kirchheim Verlag

[7] Kaur, B. et al. The impact of a low glycaemic index (GI) diet on simultaneous measurements of blood glucose and fat oxidation: A whole body calorimetric study, Journal of Clinical & Translational Endocrinology, Volume 4, 2016, Pages 45-52, ISSN 2214-6237, https://doi.org/10.1016/j.jcte.2016.04.003.

[8] Herron A, Sullivan C, Brouillard E, Steenkamp D. Late to the Party: Importance of Dietary Fat and Protein in the Intensive Management of Type 1 Diabetes. A Case Report. J Endocr Soc. 2017 Jun 23;1(8):1002-1005. doi: 10.1210/js.2017-00158. PMID: 29264550; PMCID: PMC5686679.

[9] Alison B. Evert; Factors Beyond Carbohydrate to Consider When Determining Meantime Insulin Doses: Protein, Fat, Timing, and Technology. Diabetes Spectr 1 May 2020; 33 (2): 149–155. https://doi.org/10.2337/ds20-0004

[10] Warshaw, H.W., 2016. Diabetes Meal Planning Made Easy. 5th ed. Virginia: American Diabetes Association.

[11] Franz, M.J., 2016. Diabetes Nutrition Therapy: Effectiveness, Macronutrients, Eating Patterns and Weight Management. Am J Med Sci. [online] Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27079343/

[12] D. Slattery, S. A. Amiel, P.. Choudhary Optimal prandial timing of bolus insulin in diabetes management: a review. Diabet. Med. 35, 306-316 (2018). https://doi.org/10.1111/dme.13525

0140032025PWD