Co wiemy o cukrzycy?

Cukrzyca od wielu pozostaje jedną z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych na świecie, a liczba zachorowań wciąż rośnie. Właśnie dlatego Światowy Dzień Cukrzycy, obchodzony 14 listopada, odgrywa niezwykle ważną rolę. Wydarzenie skupia się na edukacji, promowaniu profilaktyki i zapewnieniu wsparcia osób zmagających się z tą chorobą. Przypomina, że cukrzyca to nie tylko problem jednostki, ale dotyczy całego społeczeństwa. W tym artykule przyglądamy się, jak wygląda sytuacja dziś – od danych i przyczyn, po objawy cukrzycy, sposoby jej leczenia, aż po nowoczesne technologie, które poprawiają jakość życia pacjentów.

Patrząc na liczby, zdamy sobie sprawę, że cukrzyca to globalny gigant, który stale rośnie. Według szacunków Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF), obecnie choruje  nią 589 milionów dorosłych w wieku od 20 do 79 lat na całym świecie. Prawdziwy problem tkwi w niewiedzy - aż 43% z tych osób, co oznacza ponad 250 milionów ludzi, nie zdaje sobie sprawy, że ma tę chorobę. Oznacza to, że miliony przypadków pozostają bez kontroli i leczenia, co drastycznie zwiększa ryzyko poważnych powikłań. A perspektywy? Eksperci przewidują, że do 2050 roku liczba chorych wzrośnie do 853 milionów. Innymi słowy, za kilkadziesiąt lat cukrzyca będzie dotyczyła jednej na osiem dorosłych osób na świecie.

Dlaczego ten wskaźnik jest tak wysoki? W przeważającej większości przypadków, bo aż w ponad 90 procentach, mówimy o cukrzycy typu 2. Ten typ choroby rozwija się powoli i często przebiega bez objawów, które byłyby łatwe do zauważenia. W efekcie wielu chorych dowiaduje się o niej przypadkiem, dopiero podczas rutynowych badań kontrolnych. Często jednak diagnoza pada w momencie, gdy pojawiły się już groźne powikłania, takie jak zawał serca lub udar mózgu. Dlatego właśnie Światowy Dzień Cukrzycy jest tak istotny. To nie tylko symboliczna data, ale ważne przypomnienie i wezwanie do działania – do ciągłej edukacji, regularnych badań i wprowadzenia skutecznej profilaktyki.

Polska na tle świata
Szacuje się, że na cukrzycę choruje już nawet 3 miliony Polaków. Niestety, duża część z nich o tym nie wie – aż 1,5 miliona osób nie jest świadoma, że objawy, które u nich występują, to właśnie cukrzyca. To oznacza, że mnóstwo Polaków żyje z chorobą, która bez leczenia niszczy organizm. Eksperci ostrzegają także, że kolejne 5 milionów Polaków ma stan przedcukrzycowy. Jest to etap charakteryzujący się podwyższonym poziomem glukozy, który jest ostatnim sygnałem ostrzegawczym przed wystąpieniem pełnoobjawowej cukrzycy, najczęściej typu 2.

Lekarze zauważają, że obraz choroby się zmienia. Choć cukrzyca typu 2 wciąż przeważa i odpowiada za zdecydowaną większość przypadków (ponad 90% przypadków globalnie), coraz częściej słyszymy o cukrzycy typu 1 u dorosłych. Kiedyś uważano ją za chorobę dziecięcą, jednak obecnie diagnozowana jest także u osób w wieku 30- 40 lat, a nawet u 65-letnich pacjentów. Rosnąca liczba zachorowań na cukrzycę w Polsce jest silnie powiązana z postępem cywilizacyjnym i naszym stylem życia. Główne czynniki ryzyka to brak ruchu, dieta oparta na żywności wysoko przetworzonej (gotowe dania), stres i rosnąca liczba osób z nadwagą oraz otyłością. W przypadku cukrzycy typu 2 jest to szczególnie niebezpieczne, bo często pozostaje ona niezdiagnozowana, a wykrywana jest, gdy pojawiają się już poważne powikłania, takie jak zawał czy udar.

Mimo tak dużej skali wyzwania, są też pozytywne zmiany. W Polsce działa dobrze rozwinięty system refundacji pomp insulinowych dla dzieci i młodzieży. Coraz więcej mówi się o edukacji i profilaktyce, w tym dzięki kampaniom społecznym oraz programom, które oferują bezpłatne badania, w tym pomiar glukozy.
 

Żeby lepiej zrozumieć cukrzycę, warto wiedzieć, że istnieją jej dwa główne typy. Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna – układ odpornościowy niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. Organizm przestaje ją wytwarzać, więc pacjent musi codziennie przyjmować insulinę, zwykle w formie zastrzyków lub za pomocą pompy insulinowej.

Cukrzyca typu 2 jest znacznie bardziej powszechna. Występuje wtedy, gdy organizm produkuje insulinę, ale nie potrafi jej właściwie wykorzystać. Zwykle wiąże się to z nadwagą, brakiem ruchu i niezdrowym stylem życia. Leczenie cukrzycy typu 2 zaczyna się od zmiany diety i zwiększenia aktywności fizycznej. Gdy to nie wystarcza, wprowadza się leki doustne lub insulinę.
Typowe objawy cukrzycy to między innymi nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, senność, utrata wagi mimo prawidłowej diety oraz wahania poziomu glukozy. W cukrzycy typu 2 symptomy mogą pojawiać się powoli i być niezauważalne, dlatego tak ważna jest profilaktyka cukrzycy – regularne badania i czujność wobec sygnałów, jakie wysyła organizm.
 

Jeśli chodzi o cukrzycę typu 2 możemy jej aktywnie zapobiegać. Ponieważ jest to typ choroby najsilniej powiązany z rozwojem cywilizacyjnym i stylem życia, profilaktyka ma absolutnie kluczowe znaczenie. Na czym warto się skupić? Przede wszystkim na zdrowym stylu życia. Zacznijmy od ruchu. Nie musisz z dnia na dzień stawać się zawodowym sportowcem. Wystarczy, że wprowadzisz regularną aktywność fizyczną – na przykład codzienne energiczne spacery, jazdę na rowerze czy ćwiczenia w domu. Równie ważna jest dieta. Musimy uważać na to, co jemy. Dieta powinna być niskokaloryczna i niskowęglowodanowa. Warto mocno ograniczyć produkty wysoko przetworzone, słodzone napoje oraz tłuszcze nasycone, które są silnie powiązane ze zwiększonym ryzykiem T2D. Zamiast tego, postaw na warzywa, produkty pełnoziarniste i błonnik. Utrzymanie zdrowej masy ciała jest fundamentem profilaktyki. I na koniec: kontrola i wczesne wykrycie. Cukrzyca typu 2 często rozwija się bez wyraźnych objawów, a u wielu osób diagnoza stawiana jest, gdy pojawiają się już poważne powikłania, takie jak zawał czy udar. Dlatego regularne badania poziomu glukozy są tak ważne. Jeśli badania wykażą, że masz stan przedcukrzycowy, to jest to najlepszy moment na interwencję. Wprowadzając zmiany w stylu życia na tym etapie, możesz opóźnić lub nawet zapobiec rozwojowi pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Wczesna diagnoza i leczenie pozwalają opóźnić lub zapobiec powikłaniom.

Cukrzyca wymaga regularności, ale nie musi oznaczać rezygnacji z aktywnego życia. Kluczowe jest planowanie – posiłków, aktywności i pomiarów poziomu cukru. Wsparcie bliskich, kontakt z lekarzem i edukacja diabetologiczna mają ogromne znaczenie. Coraz częściej mówi się też o roli psychologicznego podejścia, o tym, że akceptacja choroby i umiejętność radzenia sobie z emocjami pomagają utrzymać lepsze wyniki i lepsze samopoczucie.

Postęp technologiczny całkowicie zmienił sposób, w jaki dziś wygląda leczenie cukrzycy. Systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM) pozwalają śledzić poziom cukru w czasie rzeczywistym, a nowoczesne pompy insulinowe same dostosowują dawki insuliny. Dane z tych urządzeń można monitorować w aplikacjach mobilnych, co daje pacjentom większe poczucie bezpieczeństwa i kontroli.

W Polsce dostęp do takich rozwiązań jest coraz szerszy. Systemy CGM stają się standardem w terapii, a refundacja obejmuje coraz więcej pacjentów. Nowoczesne technologie nie tylko ułatwiają leczenie cukrzycy, ale też poprawiają jakość życia – pozwalają działać bardziej świadomie i spokojniej reagować na zmiany poziomu glukozy.
 

Światowy Dzień Cukrzycy to doskonały moment, by pomyśleć o profilaktyce, badaniach i codziennych wyborach, które mają wpływ na nasze zdrowie. Warto regularnie kontrolować poziom cukru, dbać o ruch i zbilansowaną dietę, a przede wszystkim nie bagatelizować pierwszych objawów cukrzycy. Jeśli kogoś z Twoich bliskich dotyczy ta choroba albo jeśli chcesz zadbać o siebie pamiętaj, że wczesna diagnoza, dobra opieka i aktywne podejście znaczą bardzo wiele.
 

Źródła:

1.    https://diabetesatlas.org/data-by-location/global/
2.    https://diabetesatlas.org/media/uploads/sites/3/2025/04/IDF_Atlas_11th_…
3.    https://diabetyk.org.pl/wzrost-diagnoz-cukrzycy-w-polsce/ 

0424112025PWD